هدف از این مقاله، انجام یک مرور نظام‌مند پیرامون نقش درمان‌های موج سوم و فیتوتراپی در کاهش نشانه‌های روان‌شناختی وابستگی‌های محرکی، به ویژه در مصرف‌کنندگان مت‌آمفتامین است. با توجه به رشد روزافزون مصرف مت‌آمفتامین و چالش‌های درمانی موجود، پرداختن به رویکردهای نوین روان‌درمانی و راهکارهای مکمل همچون گیاه‌درمانی ضروری به‌نظر می‌رسد. تلاش اصلی این پژوهش، ارزیابی اثربخشی مداخلات درمان پذیرش و تعهد (ACT)، پروتکل ماتریکس و برخی داروهای گیاهی مطرح در ادبیات علمی بر نشانه‌های روان‌شناختی مصرف‌کنندگان مت‌آمفتامین بوده است. در این مطالعه، بر مبنای یک مرور نظام‌مند، پایگاه‌های معتبر علمی از جمله PubMed، Scopus، و Google Scholar در بازه زمانی سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۴ با کلیدواژه‌های مرتبط جست‌وجو شدند. مقالاتی که معیارهای ورود شامل تمرکز بر درمان‌های موج سوم (ACT و ماتریکس)، درمان‌های گیاهی، و ارزیابی نشانه‌های روان‌شناختی مثل اضطراب، افسردگی و وسوسه مصرف را دارا بودند، انتخاب گردیدند. پس از پالایش مطالعات و حذف موارد کم‌اعتبار یا فاقد معیارهای کیفی، ۲۹ مقاله وارد فرایند تحلیل شدند. یافته‌های مرور نظام‌مند نشان داد مداخلات مبتنی بر ACT و پروتکل ماتریکس به طور معنی‌داری موجب کاهش نشانه‌های اضطراب، افسردگی، بهبود تنظیم هیجانی و کاهش وسوسه مصرف در مصرف‌کنندگان مت‌آمفتامین می‌شوند. همچنین، شواهد موجود از تأثیر مثبت فیتوتراپی (مصرف علمی گیاهانی همچون زعفران، سنبل‌الطیب و گل گاوزبان) در کاهش نشانه‌های روان‌شناختی و فیزیولوژیک ناشی از ترک مت‌آمفتامین حمایت می‌کند؛ به ویژه زمانی که این درمان‌ها به صورت مکمل در کنار مداخلات روان‌شناختی استفاده می‌شوند. نتیجه‌گیری کلی نشان می‌دهد که درمان‌های موج سوم (خصوصاً ACT و ماتریکس) در کنار فیتوتراپی می‌توانند یک رویکرد مؤثر و چندبعدی برای کاهش نشانه‌های روان‌شناختی وابستگی به مت‌آمفتامین فراهم سازند و ترکیب این درمان‌ها می‌تواند ظرفیت درمانی و کیفیت زندگی این بیماران را به طور قابل ملاحظه‌ای ارتقا دهد. آینده پژوهش نیازمند آزمون‌های بالینی گسترده‌تر روی ترکیب این رویکردها، تعیین دوز بهینه گیاهان دارویی و ارزیابی بلندمدت تأثیرات آن‌ها است.

موج سوم درمان مت‌آمفتامین پذیرش و تعهد ماتریکس فیتوتراپی