دوره 1، شماره 2، 1403-1404، صفحات 302 - 320

نویسندگان : شهربانو اشتری* ¹ ، منصور علی آبادیان ² ، امید میرشمسی کاخکی ³

چکیده :
خانوادهٔ Acrocephalidae یکی از خانواده‌های فوق‌خانوادهٔ Sylvioidea است که شامل ۵ جنس Acrocephalus، Hippolais، Iduna، Calamonastides و Nesillas و ۵۹ گونه در جهان می‌باشد و ۳ جنس Acrocephalus، Hippolais و Iduna و ۱۴ گونهٔ آن در ایران حضور دارند اما ارتباط بین آن‌ها و سایر آرایه‌ها بحث‌برانگیز است. در واقع آلستروم و همکاران در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۰۶ با استفاده از دو ژن سیتوکروم b و میوگلوبین بر روی فوق‌خانوادهٔ Sylvioidea انجام دادند، نام خانوادهٔ Acrocephalidae را برای اعضای یکی از کلادهای مطالعهٔ خود که شامل جنس‌های Acrocephalus، Chloropeta و Hippolais بود، پیشنهاد دادند. هدف این مطالعه بررسی تبارزایی جنس Acrocephalus و ارتباط آن با سایر اعضای خانوادهٔ Acrocephalidae می‌باشد. به این منظور، در این مطالعه ۴۳ نمونهٔ گنجشک‌سان از ۱۳ ایستگاه در نیمهٔ جنوبی ایران به دست آمد. این ایستگاه‌ها در هفت استان خوزستان، بوشهر، کرمان، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و یک ایستگاه در جنوب خراسان رضوی قرار داشتند. گونهٔ نمونه‌های صید شده ابتدا توسط کلیدهای شناسایی تعیین شده و سپس ژن سیتوکروم b در نمونه‌های به‌دست‌آمده تکثیر و تعیین توالی شد. سپس به همراه سایر توالی‌های گرفته‌شده از بانک ژن توسط تحلیل بیزین بررسی شدند. سه درخت بیزین مربوط به جنس‌های خانوادهٔ Acrocephalidae، گونه‌های جنس Acrocephalus و در نهایت، درخت مربوط به تمام نمونه‌های صید شده در این مطالعه رسم شد. در درخت خانواده، تمام جنس‌ها به جز جنس Acrocephalus تک‌نیا بودند. در درخت مربوط به جنس Acrocephalus، در تأیید مطالعات قبلی، گونه‌های این جنس در چهار زیرجنس قرار می‌گرفتند که دارای تأیید بالایی برای تک‌نیایی بودند. زیرجنس‌ها شامل Acrocephalus و Calamocichla که گروه‌های خواهری با هم بودند، و زیرجنس‌های Notiocichla و Calamodus. گونهٔ A. griseldis جایگاه مشخصی نداشته و گونهٔ A. aedon به این جنس تعلق ندارد؛ که یا باید در جنس Iduna قرار بگیرد و یا به‌عنوان گونهٔ تک‌سنخی در جنس Phragamaticola قرار بگیرد.

کلمات کلیدی :
تبارزایی، جنس Acrocephalus، خانواده Acrocephalidae، زیر جنس، سیتوکروم b.